ریتم نو | سایت خبری - تحلیلی موسیقی ایران و جهان

به گزارش ریتم نو، قِـیچَک یا غیژک یکی از سازهای زهی در موسیقی ایرانی است که مانند کمانچه با آرشه نواخته می‌شود. ساز قیچکدارای قدمت بسیار زیادی است و در موسیقی نواحی ایران کاربرد فراوانی داشته و دارد.

معرفی ساز قیچک

این ساز از نظر نوازندگی شبیه به ویولن‌سل است و حتی در نوع بزرگ‌تر آن که به قیچک بم معروف است، از آرشهٔ ویولن‌سل استفادهمی‌شود.

ساز قیچک اساساً محلی است و بیشترین رواج را در نواحی جنوب شرقی ایران و خصوصاً استان سیستان و بلوچستان ؛ مرکزی ؛کرمان و هرمزگان دارد .

در سال‌های اخیر این ساز در شهرهای دیگر نیز استفاده می‌شود. در آن نواحی طبق عقیده و سنت اهالی، برای معالجه امراض به‌کارمی‌رود.

انواع ساز قیچک

۱ - قیچک معمولی

۲- قیچک محلی

۳ – قیچک آلتو و قیچک باس که برای تامین صدای بم در گروه نوازی‌های ساز‌های ملی ساخته و استفاده می‌شوند.

اجزای سازنده ساز قیچک

ساز قیچک در انواع قیچک معمولی، قیچک محلی و قیچک آلتو و قیچک باس (که برای تامین صدای بم در گروه نوازی‌های ساز‌های ملیساخته و استفاده می‌شوند)، وجود دارد اما به طور کلی موارد زیر اجزای تشکیل دهنده همه آنها را تشکیل می‌دهند.

کاسه طنینی: بدنه‌ی اصلی قیچک از چوب گردو، توت یا چوب‌های محکم دیگر به صورت یک تکه ساخته می‌شود. کاسه‌ی طنینی حجیماست و دارای دو فرو رفتگی بزرگ در طرفین است  که آن را به دو قسمت بزرگ و کوچک تقسیم می‌کند.

قسمت کوچک در پایین ساز است و روی آن پوست می‌کشند و خرک را روی پوست نصب می‌کنند. دهانه‌ی بزرگ‌تر باز و بدون پوستاست و دسته تا روی آن ادامه دارد.

پوست قیچک: از پوست گوسفند یا آهو است.

دسته: جنس دسته از همان چوب بدنه است که به صورت یک تکه با بدنه تراشیده می‌شود.

سرپنجه: یک جعبه‌ی کوچک و تو خالی از جنس چوب است که در ابتدای دسته است و چهار گوشی دو به دو در طرفین آن قرار دارد. درانتهای سرپنجه تاج قیچک با یک خمیدگی روبه عقب قرار گرفته است.

گوشی‌ها: این ساز به تعداد سیم‌هایش دارای چهار گوشی از جنس چوب است که به صورت میخ‌های سر پهن در طرفین گوشی دو به دوقرار گرفته‌اند.

شیطانک: یک قطعه چوب باریک و کم ارتفاع و به اندازه‌ی عرض دسته است که بین سر پنجه و دسته قرار دارد و دارای شیار‌های کم عمقبرای عبور سیم‌ها است.

خرک قیچک: از جنس چوب و گاه استخوان است. دارای ارتفاع تقریبی دو سانتی متر است که با دو پایه‌ی کوچک خود روی پوستکاسه‌ی کوچک‌تر قرار گرفته و سیم‌ها از روی شیار‌های آن عبور می‌کنند و به سیم گیر می‌رسند.

سیم گیر: در انتهای بدنه‌ی کاسه قطعه‌ای کوچک از جنس چوب یا فلز نصب شده و یک سر گره دار سیم به آن بسته می‌شود.

سیم‌ها: ساز قیچک دارای چهار عدد سیم از جنس فلز است که چهارمین سیم آن ضخیم‌تر و دارای روکش است. طول سیم‌ها در قیچکمعمولی از سیم گیر تا شیطانک حدود ۳۳ سامتی متر است.

وسعت صوتی

وسعت صدای ساز قیچک معمولی حدود دو اکتاو  و نیم است .