ریتم نو | سایت خبری - تحلیلی موسیقی ایران و جهان

به گزارش ریتم نو، دوتار مهمترین ساز در مناطق ترکمن نشین ایران و مهمترین ساز در همراهی آواز‌های این منطقه است.

ویژگی‌های ساختاری
دوتار منطقه‌ی ترکمن از کاسه‌ای نیمه گلابی شکل از چوب توت ساخته شده است. صفحه‌ی رویی ساز را نیز از چوب توت می‌سازند وروی صفحه‌ خرکی چوبی نصب می‌کنند تا سیم‌ها با یک فاصله از صفحه به سیم گیر و گوشی‌ها وصل شوند. همچنین در پایین صفحه‌یچوبی قطعه‌ای به نام سیم گیر از جنس شاخ قوچ یا استخوان وجود دارد تا یک سر سیم‌ها به آن گره بخورد. دسته‌ی ساز از چوب‌هایمحکم مانند چوب‌های زردآلو و توت ساخته می‌شود و بالای دسته دو گوشی از جنس چوب یا فلز برنج نصب شده تا سیم‌ها به دور آنپیچیده و کوک شوند. دستان‌های روی دسته از جنس زه یا مفتول فلزی و سیم‌های ساز از جنس فولاد هستند.

تکنیک‌های اجرایی
از مهمترین تکنیک‌های اجرایی دست راست دوتار منطقه ترکمنی می‌توان به شلپه، چیرتیم (درچندمرحله)، آل ساق و انواع ریز اشاره کردو تکنیک‌های مهم دست چپ این ساز ناغما، ویبراسیون (در انواع مختلف) و کندن هستند. همچنین بدانید که انگشت شست دست چپدر نواختن دوتار ترکمنی نقشی تعیین کننده و پیچیده دارد.

کوک ساز
برای کوک دوتار منطقه ترکمن صحرا، سیم اول دو بالای خط پنجم حامل (با کلید فا خط چهارم) و سیم دوم سل بین خط چهارم و پنجمحامل (با کلید فا خط چهارم) کوک می‌شوند. به عبارت دیگر دو سیم به اندازه فاصله پنجم با هم اختلاف صدا دارند.

دستان بندی ساز
معمولا دوتار‌های منطقه ترکمن گلستان ۱۳ دستان بر روی دسته خود دارند.

موارد کاربرد ساز
دوتار ترکمنی نیز توسط نوازندگانی که باغشی یا بخشی نامیده می‌شوند نواخته می‌شود. حوزه فعالیت بخشی‌های ترکمن مانندبخشی‌های شمال خراسان است. دوتار ترکمنی معمولاً با ساز کمانچه همراهی می‌شود. این ساز نیز سازی مجلسی است و مجالسعروسی و محافل انس و شب نشینی‌ها مهم‌ترین عرصه‌های حضور این ساز هستند. از دوتار ترکمنی در مجالس موسیقی درمانی که بهپرخوانی یا آیینه ذکر مشهورند و نیز در تسکین بیماری سرخک (به ویژه در کودکان) استفاده می‌کنند.

نوازنده مطرح
یکی از مشهورترین نوازندگان دوتار ترکمنی نظرلی محجوبی نام دارد.