ریتم نو | سایت خبری - تحلیلی موسیقی ایران و جهان

به گزارش ریتم نو، دوتار یکی از مهمترین ساز‌های همراهی کننده آواز‌های منطقه شرق خراسان است.

معرفی دوتار شرق خراسان

دوتار شرق خراسان از کاسه‌ای نیمه گلابی شکل از چوب توت ساخته شده است. صفحه‌ی رویی ساز را نیز از چوب توت می‌سازند و رویصفحه‌ی چوبی خرکی از جنس استخوان نصب می‌کنند تا سیم‌ها با یک فاصله از صفحه به سیم گیر و گوشی‌ها وصل شوند. همچنیندر پایین صفحه‌ی چوبی قطعه‌ای به نام سیم گیر از جنس شاخ قوچ، استخوان، چوب یا فلز وجود دارد تا یک سر سیم‌ها به آن گره بخورد. دسته‌ی ساز از چوب‌های محکم مانند چوب‌های زردآلو، عناب و سرخدار ساخته می‌شود و بالای دسته دو گوشی از جنس چوب زرد آلو وگردو نصب شده تا سیم‌ها به دور آن پیچیده و کوک شوند. دستان‌های روی دسته از جنس زه یا نخ نایلونی و سیم‌ها از جنس فولادهستند.

تکنیک‌های اجرایی
نوازندگان دوتار شرق خراسان با دست راست تکنیک‌های مضراب تک، تکرار سریع صدای واحد (انواع ریز)، تسلسل یکنواخت شکل ها‌یریتمیک و متریک و با دست چپ تکنیک‌های ویبراسیون طولی، ویبراسیون عرضی، کندن و گلیساندو را اجرا می‌کنند. بد نیست بدانید درنواختن دوتار شرق خراسان از انگشت شست دست چپ در انگشت گذاری استفاده نمی‌شود.

کوک دوتار
برای کوک دوتار شرق خراسان، سیم اول دو بالای خط پنجم حامل (با کلید فا خط چهارم) و سیم دوم فا خط چهارم (با کلید فا خطچهارم) کوک می‌شود. به عبارت دیگر دو سیم به اندازه فاصله چهارم با هم اختلاف صدا دارند.

دستان بندی ساز
در مورد تعداد دستان‌ها در شرق خراسان اختلاف نظر وجود دارد و در مجموع می‌توان دریافت که دو نوع دستان بندی قدیم و جدید دراین ناحیه متداول است. دوتار شرق خراسان در قدیم دارای ۹ دستان بوده است و مقام‌های اصلی موسیقی در این ناحیه با ۹ دستاناجرا می‌شده اند. ولی امروزه بعضی از نوازندگان از دوتار‌هایی با ۱۳ تا ۱۷ دستان هم استفاده می‌کنند.

موارد کاربرد ساز
دوتار شرق خراسان معمولا با هیچ ساز دیگری به غیر از دایره همراهنمی‌شود. دوتار شرق خراسان سازی مجلسی است و این مجالس شامل محافل انس، گردهم آیی‌های دوستانه، مجالس شادی و آیینذکر خوانی می‌شود. تعدادی از مقام‌های این منطقه فقط به حلقه ذکر اختصاص دارند و تعدادی دیگر در مجالس مختلف اجرا می‌شوند.

نوازنده مطرح
یکی از مشهورترین نوازندگان دوتار شرق خراسان غلامعلی پورعطایی نام دارد.