ریتم نو | سایت خبری - تحلیلی موسیقی ایران و جهان

به گزارش ریتم نو، دوتار در شمال خراسان توسط نوازندگانی که بخشی نامیده می‌شوند نواخته می‌شود. بخشی در واقع نوازنده، خوانندهو هم داستانگو و شاعر است.

ویژگی‌های ساختاری
دوتار شمال خراسان از کاسه‌ای نیمه گلابی شکل از چوب توت ساخته شده است. صفحه‌ی رویی ساز را نیز از چوب توت می‌سازند وروی صفحه‌ی چوبی خرکی از جنس چوب‌های زردآلو، عناب یا شاخ آهو نصب می‌کنند تا سیم‌ها با یک فاصله از صفحه به سیم گیر وگوشی‌ها وصل شوند. همچنین در پایین صفحه‌ی چوبی قطعه‌ای به نام سیم گیر از جنس شاخ، استخوان یا چوب وجود دارد تا یک سرسیم‌ها به آن گره بخورد. دسته‌ی ساز از چوب‌های محکم مانند چوب‌های زردآلو و عناب ساخته می‌شود و بالای دسته دو گوشی از جنسچوب زرد آلو و یا فلز نصب شده تا سیم‌ها به دور آن پیچیده و کوک شوند. دستان‌های روی دسته از جنس زه، مفتول فلزی یا نخ نایلونی وسیم‌ها از جنس فولاد هستند.

تکنیک‌های اجرایی
نوازندگان دوتار شمال خراسان در تکنیک‌های تک مضراب چپ و راست، تکرار یک صدای واحد ریتمیک و … بسیار ماهر هستند، ولی برخلاف دوتار شرق خراسان در این منطقه از انگشت شست برای سیم بم استفاده می‌شود و همین انگشت گذاری باعث تفاوت صدادهیاین ساز نسبت به دوتار شرق خراسان شده است.

کوک ساز

برای کوک دوتار شمال خراسان، سیم اول دو بالای خط پنجم حامل (با کلید فا خط چهارم) و سیم دوم فا خط چهارم (با کلیدفا خطچهارم) کوک می‌شود. به عبارت دیگر دو سیم به اندازه فاصله چهارم با هم اختلاف صدا دارند.

دستان بندی ساز
معمولا دوتار‌های شمال خراسان دارای ۱۲ دستان بر روی دسته هستند.

موارد کاربرد ساز
دوتار مهمترین ساز همراهی کننده آواز در موسیقی منطقه شمال خراسان است که معمولاً با هیچ ساز دیگری همراه نمی‌شود. دوتارشمال خراسان نیز سازی مجلسی است و در مجالس عروسی و محافل شب نشینی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر آن از اینساز برای داستان‌ها و روایت‌هایی که به صورت آواز یا نقل اجرا می‌شود هم استفاده می‌کنند.

نوازنده مطرح
یکی از مشهورترین نوازندگان دوتار شمال خراسان حاج قربان سلیمانی نام دارد.