[ میترا عبدالهیان ] در کاوشهای انجامشده در تپه چُغامیش در خوزستان، مهری به دست آمد که یکی از سندهای مهم تاریخ موسیقی است و درواقع کهنترین ارکستر جهان را نشان میدهد. در این مهر ، گروهی نوازنده را نشان میدهد که تصویر چنگی بزرگ با نیمرخ نوازندهای در کنار آن دیده میشود. نوازندهی دیگر در حال نواختن طبل است و نوازنده سوم دو آلت شاخ مانند دارد که نشان میدهد در حال نواختن نوعی ساز بادی است و نفر چهارم خوانندهای را در حال آواز خواندن نشان میدهد . گرچه بسیاری از محققین از جنسیت این هنرمندان سخنی نگفتهاند اما برخی چون تقی بینش معتقدند که اینان ، بانوان هنرمند ایلامی هستند .
آثار
تاریخی دیگری که بیانگر جایگاه زنان در موسیقی ایران باستان است ، نیز وجود دارد .
از آن
جمله :
- در قرن هفتم قبل از میلاد ، زمان پیروزی آشوربانیپال(
پادشاه آشور) بر ایلام ، صحنههای جشنهای پیروزی به همراه اجرای موسیقی دستهجمعی
بر روی کندهکاریها ثبتشده است که در موزهی بریتانیا موجود است . در این تصویر
۸ نفر نوازندهی چنگ ، دو نفر نوازندهی نای و یک نفر نوازندهی طبل دیده میشود و گروه کر از شش نفر زن و نه کودک تشکیلشده
است. که مقام بالای خنیاگران با توجه به قرار گرفتن بیواسطه بعد از خدایان و شاهان
مشخص است.
- در حجاریهای طاقبستان زنان نوازنده در مکان بلندی
در مقابل پادشاه دیده میشوند و زنی هم در کنار شاه چنگ مینوازد. و پشت سر پادشاه
نوازندگانی دیده میشوند که مشغول نواختن چنگ و انواع سازهای دیگر شبیه سرنا و طبل هستند و چند رامشگر هم به خواندن آواز
و دست زدن مشغولاند . در طرف چپ طاقبستان
هم که صحنهی شکارگاه، حجاریشده در قایقی چند زن نوازندهی چنگ دیده میشود.
- جام نقرهای زرکوب شدهای در موزهی ایران باستان
وجود دارد که مربوط به دوران ساسانی است و زنی را در حال پایکوبی با چغانهای در دست
نشان میدهد و سه زن دیگر یکی سرنا ، یکی بربط و دیگری ارغنون مینوازد.
- بر ویرانههای بیشاپور کازرون تصاویری کشف شده که
مربوط به قرن سوم میلادی است و به شیوهی موزاییککاری تهیهشده و بر روی یکی از این
موزاییککاریها، زنی در حال نواختن چنگ دیده میشود.
منبع: پادکست فراهنگ از گروه نیوش